رابطه اخلاق و عرفان
چكیده:
در این مقاله بر آن شدهایم تا رابطه اخلاق و عرفان را از دیدگاه استاد شهید مطهری بررسی كرده، به تبیین نگرشها وگرایشهای عرفانی او بپردازیم؛ چه اینكه استاد، عرفان را از نوع شناخت شهودی و مبتنی بر سیر و سلوك عملی دانسته تا انسانِ عارفِ سالك، از مرحله «فهمیدن» به منزل «رسیدن و دیدن» تكامل یافته، به مقام توحید درمراتب گوناگون نائل شود كه عرفان را با توحید ناب و انسان كامل نسبتی تام و تمام خواهد بود و در این جهت برخیازاصول عرفانی از وحدت شخصی وجود، سلوك و شهود، ریاضت و عشق و محبّت بررسی شده و استاد، مقوله«وحدت وجود» را در مقام تصوّر و تصدیق از نوع سهل و ممتنع دانسته، معتقد است: بسیار اندكند كسانی كه بهحقیقت معنا و ماهیت آن میپردازند.
به اعتقاد استاد، عرفان با تصوّف فرق دارد و اوّلی را مقولهای فرهنگی و دومی را اجتماعی میداند و بهشدّت برنظریه اصالت، استقلال و غنای عرفان اسلامی و زایش و رشد و بالندگی عرفان اسلامی از دامن فرهنگ و آموزههای قرآنی ـ روایی تأكید دارد و نظریه بیگانه بودن عرفان با آموزههای اسلامی یا التقاطی و تلفیقی بودن عرفان اسلامی با عرفانهای هندویی، مسیحی و... را نقد كرده، نمیپذیرد؛ اگر چه تأثیر و تأثّر فرهنگهای اخلاقی ـ عرفانی را با عرفان اسلامی قبول دارد.و نیز در این مقاله بر آن شدیم تا به تجلیّات و نماد و نمونهای از گرایشهای عرفانی استاد شهید مطهری و تحوّلتكاملی اندیشه، انگیزه و عمل وی از حكمت به عرفان به‌ویژه در اواخر عمر گرانبهایش اشاراتی داشته باشیم.
واژگان كلیدی:
اخلاق
عرفان
ریاضت
وحدت وجود
عشق و محبّت
حكمت و فلسفه
مقدّمه
تفسیری كه از شاكله و شخصیت استاد شهید مطهری در اذهان خاص و عام وجود دارد، این است كه او راشخصیت فلسفی و حكمی میدانند و همین بُعد وجودی استاد، ظهور بیشتری دارد و اكثر نوشتهها و گفتههای آن متفكّر بزرگ نیز از خردورزی و عقلگرایی او در تبیین اندیشه و بینش و حتّی گرایشهای دینی حكایت میكند كه حكمت اندیشی و فلسفه‌ورزی او بر هیچ اهل معرفتی پوشیده نیست؛ امّا به این معنا نیست كه در عرصهها و ساحتهای دیگر از مطالعات، اظهارنظر و تضلّع ویژه بهرهمند نبوده است؛ بلكه شخصیت جامعالاطراف شهید مطهری جواز ابراز اندیشه و اظهار رأی صائب و ثاقب وی را در ابعاد گوناگون تفكّر دینی نیز منطقی و معقول مینماید؛ به‌ویژه اینكه گرایشهای علمی و عملی استاد شهید به مقوله عرفان پژوهی در اواخر عمر شریفش، موارد معیار سنجش، و ارزیابی، استخراج و تبیین دیدگاههای عرفانی او را نیز مطلوب، بلكه ضرور میكند؛
افزون بر اینكه از صاحب نظری و كارشناسی ژرفاندیش، با گستره علمی و مطالعاتی فراوان، نیازشناسی، زمانشناسی و درك و درد دینیكه استاد داشت، انگیزش بیشتری را فراروی ما مینهد تا نگرشها و گرایشهای عرفانی ـ سلوكی وی را بیش از پیش مورد كاوش معرفتی قرار دهیم و این ساحت معرفتی شهید مطهری نیز به اصحاب معرفت و ارباب فضیلت و دانشپژوهان و حقیقت جویان معرّفی شود؛ چه اینكه در آثار و اثمار گونهگون گفتاری و نوشتاری یا بیانی و بَنانی آن متفكّر اسلامشناس، مواضع گوناگونی یافت میشود كه زمینهها و بسترهای كافی را در حصول و تبیین این وجه شخصیتی وی در اختیار ما مینهد.
فهرست مطالب
رابطه اخلاق و عرفان 1
چكیده 2
واژگان كلیدی: 3
مقدّمه 4
چیستی عرفان و اخلاق و اقسام آن از دیدگاه استاد شهید مطهری 8
اشتراك و افتراق عرفان و فلسفه 10
اشتراكها و افتراقهای عرفان عملی و اخلاق 12
نسبت عرفان با اخلاق در اسلام 14
نتیجه گیری : 18
منابع و ماخذ: 22
قیمت: 50٬000 تومان
قیمت: 44٬000 تومان
قیمت: 50٬000 تومان